الهام بهروزی: نذری دادن یکی از رسومی است که در بیشتر اعیاد و مناسبت‌های مذهبی در نقاط مختلف ایران رواج دارد. این رسم در ماه محرم رنگ پررنگ‌تری به‌خود می‌گیرد،
الهام بهروزی
نذری دادن یکی از
رسومی است که در بیشتر اعیاد و مناسبت‌های مذهبی در نقاط مختلف ایران رواج دارد.
این رسم در ماه محرم رنگ پررنگ‌تری به‌خود می‌گیرد، به‌طوری که در دهه اول آن، هر
شب از سوی خانواده‌های باورند که نذری کرده و حاجت‌روا شده‌اند یا از سوی حسینه‌ها
و تکایای عزاداری نذری میان مردم و عزاداران حسینی در قالب غذا، میوه و انواع
شیرینی‌جات تقسیم می‌شود.
ایرانی‌ها از آن‌جا
که ارادت و باور شدید قلبی به ائمه اطهار (ع) به‌ویژه امام حسین (ع) دارند، معمولا
با خوردن نذر، نیت و حاجت خود را در دل زمزمه می‌کنند. همچنین بسیاری از افراد
حاجت‌مند برای اینکه به خواسته قلبی خود یا به رهایی از مشکلات کوچک و بزرگ دنیوی
برسند، در پخت و طبخ غذاهای نظری مشارکت می‌کنند تا خدا با واسطه‌گری امام معصوم
آن‌ها را حاجت‌روا کند.
بدیهی است که
نذری و نذری دادن در گوشه گوشه ایران به سنتی حسنه شناخته می‌شود که همواره و در
هر شرایطی ادا می‌شود. در استان بوشهر نیز مردم اعتقاد و اهتمام ویژه‌ای به نذری
دادن دارند. اهالی این استان به‌ویژه در ایام محرم به اشکال مختلفی نذورات خود را
میان مردم پخش می‌کنند. آن‌ها بر این باورند که نذری دادن، موجب همدلی و همکاری
فامیل و دوست و آشنا می‌شود و نشان‌دهنده عواطف و احساسات خالص عزاداران و دوستداران
اهل بیت (ع) است که با نذری دادن هم‌نوع خود را در هر شرایطی یاد می‌کنند.
در ایام محرم در
بوشهر غذاهای متنوع و نذرهای مختلفی درست و میان مردم و نیازمندان تقسیم می‌شود.
در این باره یک شهروند بوشهری به بامداد جنوب گفت: قیمه بوشهری و برنج یکی از نذری‌های
اصیل و دیرینه‌ای است که هر ساله همزمان با ماه محرم و صفر در بوشهر طبخ می‌شود.
این غذا با مشارکت گروه زیادی از هم‌محله‌ای‌ها و دوستان و آشنایان در حجم بالایی
در دیگ‌های بزرگ قبلا روی آتش و امروز روی گاز پخت شده و میان عزاداران حسینی،
همسایه‌ها، یتیمان، نیازمندان و حاجت‌خواهان تقسیم می‌شود.
نرگس جوادی در
ادامه با اشاره به اینکه این غذای نذری در گذشته در همه محلات بوشهر پخت می‌شد اما
در چهار محل رنگ و رو و صفای دیگری داشت، افزود: برای پخت این غذای نذری از صبح
کوچک و بزرگ گرد هم می‌آمدند و هر کسی کاری انجام می‌داد تا غذای نذری با کمترین
خستگی و با شور و سلام و صلوات پخت شود. این غذا هم برکت داشت و هم حاجت‌روا بود.
چون با خلوص نیت و عشق روی چاله گذاشته می‌شد و در حین پخت آن‌هایی که صدای خوبی
داشتند، به نوحه‌خوانی می‌پرداختند و فضا کاملا فضای حسینی می‌شد. یاد آن ایام
بخیر. الان هم پخت می‌شود ولی آن روزها دل‌ها نزدیک‌تر بود و زندگی‌ها دلنشین‌تر و
ساده‌تر. نذری‌ها ساده‌تر بود و خبری از تجملات نبود. هر کسی ظرفی می‌آورد و به
اندازه تعدادی که داشتند، نذری می‌بردند ولی امروز غذاها را در ظرف یک‌بار مصرف می‌ریزند
و به هر کسی که دوست دارند می‌دهند، مثل قبل نیست که نیازمندان و یتیمان در اولویت
باشند.
این بانو با گله‌مندی
از بریز و بپاش‌ها و تجملاتی که امروز وارد نذری امام حسین (ع) شده است، بیان کرد:
نذری دادن یک رسم و سنت دینی است که هر چه ساده‌تر باشد، خداپسندانه‌تر است. قیمه
بوشهری آن زمان برای پولدار و بی‌پول نذری بود که در زمان حاجت‌روایی طبخ می‌کردند
و هیچ‌کس با دیگری فرق نداشت؛ اما امروز با پخت غذاها و دسرهایی متنوع و پر هزینه‌ای
مواجه هستیم که قبلا جزء نذورات نبود. من به این مسائل چندان کاری ندارم ولی موافق
ورود تجملات به نذری دادن نیستم؛ چون هر جا تجملات پا گذاشته سادگی و برکت از آن‌جا
رفته است و این نظر شخصی من است البته!
از جوادی در خصوص
چگونگی طبخ قیمه بوشهری و تفاوت آن به قیمه شیرازی سوال کردیم. وی در این باره
گفت: تفریبا مواد این دو قیمه با هم مشترک است که شامل لپه، گوشت گوسفندی یا بز یا
گوساله، سیب‌زمینه و ادویه مخصوص و رب گوجه می‌شود که در قیمه شیرازی زعفران می‌ریزند
و در قیمه بوشهری زیره. زیره به قیمه بوشهری مزه و عطر خاصی می‌دهد. همچنین قیمه
بوشهری بر خلاف قیمه شیرازی همه موادش بعد از پخت کوبیده می‌شود و به همین دلیل
ظاهر متفاوتی دارد و البته بسیار هم خوشمزه است و به خاطر کوبیده شدن گوشت کش می‌آید
که با برنج ساده یا شکرپلو (که با زعفران و شکر و هل طبخ می‌شود) سرو می‌شود.
این بانو در
ادامه به معرفی دیگر نذری‌های استان بوشهر اشاره و تصریح کرد: حلیم یکی از دیگر
غذاهای نذری است که با گندم و گوشت گوسفند یا مرغ پخته می‌شود و با دراچین و شکر و
روغن هم تزئین می‌شود. این نذری هم در میان بوشهری‌های بسیار محبوب است و در گذشته
شب پخته می‌شد و صبح زود میان مردم تقسیم می‌شد اما الان بیشتر صبح بار گذاشته می‌شود
و تا عصر هم تقصیم می‌شود. یکی دیگر از نذری‌هایی که در بوشهر به‌ویژه در گذشته
پخت می‌شد، حلوا برنجی بود که از آرد برنج، شکر، زعفران، رنگ غذا و گلاب و آب درست
می‌شد. عطر و طعم خیلی خوبی داشت که با دارچین و خلال بادام و پسته تزئین می‌شد.
امروز به جای آن بیشتر شله‌زرد درست می‌کنند که موادش همین است اما شله زرد همان‌طور
که از اسمش برمی‌آید نسبت به حلوا برنجی آبکی‌تر است ولی مزه خیلی خوبی دارد.
به گفته وی، عدس‌پلو
و گوشت قلقلی، مرغ و برنج، آش بوشهری (از سبزی آش، گوشت، برنج و حبوبات می‌شود) و
آش رشته از دیگر غذاهای نذری بود که همزمان با محرم در بوشهر پخت می‌شود. جوادی،
نخود، حلوای انگشت‌پیچ، نقل و کشمش و نخودچی، شیرینی، کیک یزدی، میوه، چای، شربت،
عرقی‌جات و قهوه و… را از دیگر چیزهایی دانست که در مراسم عزاداری حسینی به‌عنوان
نذری میان مردم و عزاداران تقسیم می‌شد.
جوادی همچنین در
پاسخ به این سوال که امروز آیا غذای جدیدی هم به نذری‌های ایام محرم اضافه شده
است، گفت: بله، عذاهای دریایی شامل قلیه ماهی، ماهی سرخ‌شده، لخلاخ (دمپخت ماهی)،
قورمه سبزی، کباب و… غذاهایی هستند که در یکی دو دهه اخیر در این ایام در بوشهر
و سایرهای شهرهای آن مثل گناوه، دیلم، دیر و… پخت می‌شود. غذاهایی که در گذشته
در این‌جا به‌عنوان نذری پخت نمی‌شدند. پخت برخی از این غذاها به‌ویژه غذاهای
دریایی کار راحتی نیست چون چاشنی و کیفیت این غذاهای بسیار مهم است.
وی در پایان در
پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه آیا در ایام محرم غذاهای نذری بومی برای گردشگرانی
که به استان بوشهر سفر می‌کنند، تازگی دارد و می‌تواند آن‌ها جاذبه داشته باشد،
توضیح داد: قطعا غذای محلی و بومی در منطقه‌ای برای گردشگران می‌تواند تازگی داشته
باشد، به‌ویژه غذاهای بومی جنوبی که چاشنی و تندی خاصی دارند و با ماهی و آبزیان
دریایی درست می‌شوند؛ اما غذاهای بومی دیگری که از نذری‌های اصیل این منطقه به‌شمار
می‌روند و شامل قیمه بوشهری، شکرپلو، حلیم، شله‌زرد، آش بوشهری و… می‌شود قطعا
همیشه با بازخورد خوب و موردپسند این گردشگران مواجه شده است و از طعم و کیفیت
نذری‌های بوشهری همیشه تعریف کرده‌اند. امیداوارم بستری فراهم شود که گردشگری
آیینی و همچنین گردشگری غذا در موسم محرم که مهد اجرای آیین‌های مذهبی و نمایش شور
و شعور حسینی مردم عزادار حسینی بوشهر است، در این جا به همت مسوولان و متولیان
امر فراهم شود. چون غذاهای نذری ما جزء جدایی‌ناپذیر آیین‌های سوگ و عزاداری است.
در پایان این
گزارش یادآوری می‌شود، مردم بوشهر هر ساله با پخت حجم بالایی نذورات و تقسیم آن
میان مردم، عزاداران و یتیمان و خانواده‌های بی‌بضاعت در کشور سرآمد هستند. آن‌ها
در این ایام به بهترین شکل نوع‌دستی و اتحاد را به رخ می‌کشند تا به سهم خود در
فراگیر شدن نهضت حسینی و رسیدگی به امور نیازمندان و طبقه فرودست جامعه نقش‌آفرین
باشند.
